قرابادین اعظم (کتاب)کتاب قرابادین اعظم، که در موضوع ترکیب داروها به وسیله حکیم محمد اعظم خان، به زبان فارسی نوشته است. ۱ - معرفی اجمالیاز مهم‌ترین و جامع‌ترین نگاشته‌ها پیرامون داروسازی در طب سنتی است. مؤلف، در دو بیتی‌ای این اثرش را چنین معرفی کرده است: «گرچه اسفار کثیره هست در علم العلاج لیک در نقص و ضرر کمتر از آنها اسلم است» «ماهر این فن بداند کاین قرابادین من در ضخامت اصغر است و در منافع اعظم است» ۲ - جایگاه و تاریخ تالیف کتاباین اثر، یکی از نگاشته‌های مؤلف در طب سنتی است و در کنار اکسیر اعظم و رموز اعظم، موسوعه‌ای جامع در علم پزشکی را تشکیل می‌دهد. تاریخ تالیف این اثر- بنابر آنچه مؤلف گفته- مطابق با ماده تاریخی انوار اعظم است؛ یعنی سال ۱۲۶۹ ق. ۳ - ساختارکتاب، بر اساس حروف الفباء تدوین شده است. مؤلف، پس از خطبه و کلام آغازین، کتاب را با باب الالف و شیوه ساخت و نسخه‌های ایارجات آغاز می‌نماید و با نگارش نسخ یاقوتی، مطالب کتاب پایان می‌یابد. آنچه مؤلف می‌نویسد، نام نسخه، خواص آن، شیوه ساخت آن و مقدار و چگونگی مصرف آن است. ۴ - گزارش محتوااین کتاب، مجموعه‌ای از نسخ تجربه شده توسط مؤلف و آنچه از اساتیدش شنیده، می‌باشد. قرابادین اعظم را می‌توان همانند دیگر کتب نگاشته شده توسط حکیم محمداعظم خان، از مجموعه‌های دایرةالمعارفی طب سنتی دانست. ۴.۱ - جهات حائز اهمیت کتاب۱. ذکر تجربیات مؤلف که خود، پزشکی عالی‌قدر و صاحب‌نظر در حوزه طب سنتی بوده است؛ ۲. ذکر تجربیات اساتید مؤلف که بسیاری از آنها صاحب تالیف و نگاشته‌ای مستقل نبوده‌اند؛ ۳. ذکر نسخه‌ها از کتاب‌هایی که امروزه به دست ما نرسیده است؛ ۴. ذکر نسخه‌هایی که در بسیاری از کتاب‌ها به صورت پراکنده به چشم می‌خورد و مطالعه و مراجعه به آنها از عهده هرکسی ساخته نیست. ۴.۲ - اسامی عده ای از طبیبانبنابراین، جای تعجب نیست اگر نام ده‌ها طبیب غیر مشهور را در این کتاب ببینیم؛ پزشکانی از جمله حکیم ذکایی [۱]
محمداعظم خان، قرابادین اعظم، ج۱، ص۳.
، والد حکیم علوی خان [۲]
محمداعظم خان، قرابادین اعظم، ج۱، ص۴.
، حکیم شاه محمد [۳]
محمداعظم خان، قرابادین اعظم، ج۱، ص۵.
، حکیم علی [۴]
محمداعظم خان، قرابادین اعظم، ج۱، ص۸.
، حکیم بقاخان [۵]
محمداعظم خان، قرابادین اعظم، ج۱، ص۹.
، حکیم ذکاء الله خان [۶]
محمداعظم خان، قرابادین اعظم، ج۱، ص۱۱.
، میرزا محمد حکیم [۷]
محمداعظم خان، قرابادین اعظم، ج۱، ص۲۱.
، والد حکیم ممدوح [۸]
محمداعظم خان، قرابادین اعظم، ج۱، ص۲۳.
، میرزا ابراهیم [۹]
محمداعظم خان، قرابادین اعظم، ج۱، ص۲۹.
، حکیم واحدعلی [۱۰]
محمداعظم خان، قرابادین اعظم، ج۱، ص۳۰.
، نصر الله خان [۱۱]
محمداعظم خان، قرابادین اعظم، ج۱، ص۴۰.
، منصورعلی صاحب [۱۲]
محمداعظم خان، قرابادین اعظم، ج۱، ص۴۲.
و...ازاین رو مطالعه و مراجعه به این کتاب برای کسانی که به تاریخ پزشکی و شناخت پزشکان گمنام، علاقه‌مندند نیز مناسب است. ۵ - وضعیت کتاباین اثر، درسال ۱۳۰۱ ق، در هندوستان، در ۴۶۰ صفحه چاپ سنگی شده است. مؤلف، در خاتمه کتاب، فهرستی را تدوین کرده و امراض بدن را به ترتیبی که در کتب معالجات آمده، مرتب نموده و در جلوی هر بیماری، داروی مخصوص آن را ذکر کرده است. در حقیقت این فهرست، راهنمای استفاده از کتاب قرابادین اعظم است. ۶ - عناوین مرتبطمحمد اعظم خان ۷ - پانویس
۸ - منبعنرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب طب
|